ADHD, ook wel bekend als Attention Deficit Hyperactivity Disorder, is een aandoening die van invloed kan zijn op de manier waarop kinderen functioneren. In het Nederlands ook wel: aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit genoemd. Maar wat is ADHD? ADHD is een gedragsdiagnose die een kind krijgt na diagnostisch onderzoek en daarbij aan bepaalde kenmerken voldoet. Belangrijk om te benadrukken is dat het een onderkenning is van gedrag, dit betekent dat er wordt gezocht naar een antwoord op de vraag: om welk type probleem of stoornis gaat het? Het is geen verklaring van het gedrag. Het is onjuist om te denken: mijn kind is druk, dus hij heeft ADHD, omdat dit niet altijd direct het geval is. Gedragsproblemen zowel thuis als op school en leerproblemen zijn vaak aanleiding om verder onderzoek te laten doen door een psycholoog of orthopedagoog. In dit artikel bespreken we de oorzaken, symptomen en behandeling van ADHD bij kinderen.
Wat is ADHD?
ADHD is een gedragsdiagnose die wordt gesteld wanneer een kind aan bepaalde kenmerken voldoet. In het geval van ADHD wordt gezien dat een kind moeite heeft zich te concentreren, overmatig bewegelijk is of zichzelf moeilijk kan beheersen. Wanneer een kind bijvoorbeeld moeite heeft zich te concentreren, maar hij in de klas voldoende uitdaging en variatie krijgt aangeboden, hoeft dit niet voor problemen te zorgen. ADHD wordt in de meeste gevallen pas gesteld wanneer er een lijdensdruk is, het kind heeft er zelf last van. Ook moet het kind aan een bepaald aantal kenmerken voldoen. Deze kenmerken kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën: aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit.
Aandachtsproblemen
Stel je eens voor dat je in een drukke kamer zit waar iedereen tegelijkertijd tegen je praat. Best overweldigend, toch? Voor kinderen met ADHD kan het soms zo voelen als ze zich proberen te concentreren. Ze willen wel aandacht schenken aan hun taken, maar er zijn zoveel dingen die tegelijkertijd hun aandacht trekken.
Deze kinderen vinden het vaak lastig om zich lang op één ding te focussen. Ze starten bijvoorbeeld met hun huiswerk, maar worden dan afgeleid door een geluid van buiten of door een gedachte die plotseling in hun hoofd opkomt. Het organiseren en plannen van taken kan ook een uitdaging zijn. Het is niet dat ze het niet willen, maar hun brein heeft gewoon een beetje extra hulp nodig om alles op een rijtje te krijgen.
Wist je trouwens dat de concentratiespan verschilt per leeftijd? Zo kan een 6-jarige meestal zo’n tien minuutjes gefocust blijven. Terwijl een 10-jarige dat ongeveer twintig minuten kan, en tieners van 13 jaar en ouder het vaak een half uur volhouden. Best interessant, hè?
Het mooie is dat, met wat ondersteuning en aanpassingen in hun omgeving, deze kinderen zeker kunnen leren om hun aandacht beter te beheersen. Het gaat er vooral om dat we hun unieke manier van denken en leren omarmen en hen de tools geven om te floreren.
Hyperactiviteit
Kinderen met ADHD barsten vaak van de energie. Het valt je misschien op dat ze de hele tijd in beweging zijn, alsof ze een onuitputtelijke bron van energie hebben. Stilzitten? Dat vinden ze vaak een flinke uitdaging! Je ziet ze regelmatig van de ene naar de andere activiteit springen. Ze zijn niet alleen lichamelijk actief, maar ook hun gedachten lijken soms overuren te draaien. Ze hebben een constante drang naar nieuwe prikkels, activiteiten en stimulatie.
Bijvoorbeeld, in een klasomgeving kan dit betekenen dat ze vaak van hun stoel opstaan, rondlopen of met voorwerpen spelen. Tijdens speelafspraken of thuis zie je misschien dat ze van het ene spel naar het andere flitsen, zonder er lang bij stil te staan. Dit alles komt niet voort uit onwil of verveling, maar is een kenmerk van hun hyperactieve aard.
Het is belangrijk om te begrijpen dat deze kinderen niet ‘druk’ zijn om het ‘druk zijn’. Het is gewoon een deel van wie ze zijn, en met de juiste begeleiding en ondersteuning kunnen ze leren deze energie op een positieve manier te kanaliseren.
Kortom, Kinderen met ADHD hebben vaak een hoog energieniveau en kunnen moeilijk stilzitten. Ze hebben de neiging om constant te bewegen en zijn altijd op zoek naar activiteit en stimulatie.
Impulsiviteit
Als je ooit het gezegde “eerst doen, dan denken” hebt gehoord, dan heb je al een idee van wat impulsiviteit inhoudt. En voor kinderen met ADHD kan dit een vaak voorkomend kenmerk zijn. Ze hebben soms de neiging om direct te reageren op hun omgeving, zonder eerst even een stapje terug te doen en de situatie te beoordelen.
Nu, dit betekent niet dat ze niet om hun acties geven of niet het besef hebben van goed en kwaad. Het is vaker zo dat hun brein ze een beetje te snel voor is. Bijvoorbeeld, ze zien een bal op straat en rennen er meteen achteraan zonder te kijken of er auto’s aankomen.
Ook in sociale situaties kan deze impulsiviteit tot uiting komen. Ze zouden iets kunnen zeggen voordat ze zich realiseren dat het misschien niet het juiste moment of de juiste plaats is. Of ze kunnen moeite hebben met wachten op hun beurt tijdens spelletjes of in gesprekken.
Het is echter goed om te onthouden dat deze kinderen niet opzettelijk ongepast of roekeloos handelen. Ze hebben gewoon een beetje extra begeleiding en begrip nodig om te leren hun impulsen te herkennen en beheersen. Met wat geduld en aanmoediging kunnen ze strategieën leren om beter na te denken voordat ze handelen.
Kortom, Kinderen met ADHD kunnen moeite hebben met het beheersen van hun gedrag en hebben de neiging om snel te handelen zonder na te denken over de gevolgen. Dit kan leiden tot ongepast gedrag en sociale problemen.
Oorzaken van ADHD
De oorzaken van ADHD zijn nog niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende factoren die bijdragen aan het ontstaan van deze aandoening. Het is een combinatie van genetische en omgevingsfactoren die de kans vergroten.
Genetica
ADHD is vaak erfelijk en kan worden doorgegeven van ouder op kind. Er zijn verschillende genetische varianten geassocieerd en de aanwezigheid van deze varianten kan de kans op het ontwikkelen van ADHD vergroten.
Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren zoals roken tijdens de zwangerschap, vroeggeboorte, laag geboortegewicht en blootstelling aan gifstoffen tijdens de zwangerschap kunnen de kans vergroten. Daarnaast heeft de omgeving waar een kind in opgroeit een grote rol in het wel of niet tot uiting komen van de kenmerken. Hoe gaan ouders/leerkracht om met een kind met ADHD kenmerken? Hoeveel structuur hanteren ouders thuis? Hoe is de relatie tussen ouders onderling?
Kenmerken van ADHD
De kenmerken van ADHD kunnen variëren van kind tot kind en kunnen veranderen naarmate het kind ouder wordt. Er zijn echter bepaalde kenmerken die vaak voorkomen. Deze kenmerken staan vastgelegd in de DSM-5 ‘Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders’.
Aandachtsproblemen
- Moeite om aandacht te geven aan details, maakt veel fouten in het schoolwerk
- Moeite om de aandacht bij taken of spel te houden (bijvoorbeeld bij het lezen van een tekst)
- Moeite met het opvolgen van instructies en het afmaken van een taak
- Lijkt vaak niet te luisteren als hij wordt aangesproken ‘in gedachten verzonken zijn’
- Moeite met het organiseren van taken en spullen
- Vermijdt taken waar het kind tegenop kijkt of waar het kind zich langdurig voor moet inspannen
- Raakt dingen kwijt (zoals jas en sleutels)
- Makkelijk afgeleid door prikkels vanuit de omgeving (bijvoorbeeld omgevingsgeluiden)
- Is vergeetachtig
Hyperactiviteit en Impulsiviteit
- Altijd in beweging zijn met handen of voeten
- Heeft moeite om te blijven zitten op de stoel wanneer dit wordt verwacht.
- Rent rond in de ruimte of klimt overal op in situaties waarin dit niet gepast is en tot gevaar kan leiden.
- Is altijd ‘in de weer’ van s’ ochtends tot s’ avonds.
- Heel veel praten ‘een spraakwaterval’ .
- Gooit het antwoord eruit, voordat de vraag is afgemaakt.
- Moeite hebben met het wachten op de beurt.
- Stoort anderen en dringt zich op.
Diagnose van ADHD
De diagnose van ADHD is gesteld door een gekwalificeerde professional, zoals: een kinderarts, psychiater, psycholoog of orthopedagoog. In de meeste gevallen is er gebruik gemaakt van verschillende testen en vragenlijsten om de kenmerken van ADHD te evalueren. Het is belangrijk om andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten, zoals angst, depressie of een zwak intelligentieniveau.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief 📪
Maandelijkse schrijven wij een stukje voor in je mailbox met actualiteiten, onze nieuwste artikelen & de leuke tips van producten die wij zijn tegengekomen.
Behandeling van ADHD
Er zijn verschillende behandelopties voor kinderen met ADHD, waaronder medicatie en gedragstherapie. De behandeling is afhankelijk van de ernst van de symptomen en de individuele behoeften van het kind en zijn omgeving.
Psycho-educatie
Wanneer een kind de gedragsdiagnose ADHD heeft gekregen is de eerste stap het geven van psycho-educatie. In de meeste gevallen wordt psycho-educatie bij gegeven aan ouders en kind. Als een kind ook broertjes of zusjes heeft krijgen deze ook psycho-educatie voor de omgang. Bij psycho-educatie krijgen ouders informatie over wat ADHD is en welke behandelingsmogelijkheden er zijn. Er wordt uitgelegd welke kenmerken er bij horen en welke kenmerken het kind in zichzelf herkent. Ook wordt er gesproken over de gevolgen in de thuis- en schoolsituatie.
Medicatie
Kan je zomaar medicatie geven aan je kind met adhd? Medicatie kan worden voorgeschreven om de kenmerken van ADHD (tijdelijk) te verminderen maar moeten altijd in overleg met een professional worden getest. Ga dus nooit zelf experimenteren! Stimulerende medicatie zoals Methylfenidaat, beter bekend als Ritalin en Concerta, wordt vaak voorgeschreven omdat het helpt bij het verhogen van de concentratie en het verminderen van impulsief gedrag. Medicatie wordt veelal alleen gegeven wanneer de ADHD kenmerken het functioneren van een kind ernstig belemmerd en wanneer interventies onvoldoende helpend zijn.
Gedragstherapie
Gedragstherapie kan helpen bij het aanpakken van de symptomen van ADHD door middel van positieve versterking en het aanleren van nieuwe vaardigheden. Ouders kunnen betrokken zijn bij de behandeling en krijgen handvaten hoe ze hun kind ondersteunen en positief gedrag kunnen belonen.
Het omgaan met ADHD
Hoe ga je thuis om met een adhd kind? Het hebben van een kind met ADHD kan uitdagend zijn voor ouders in de thuissituatie. Het is belangrijk om te onthouden dat elk kind anders is en dat er geen ‘perfecte’ manier is om met om er mee om te gaan. Enkele tips die je kunnen helpen zijn:
- Zorg voor een gestructureerde omgeving, Zoals spullen die een eigen plek hebben in huis.
- Geef duidelijke instructies, stap voor stap, en geef het kind voldoende tijd om te reageren, zo weet je kind waar het aan toe is en wat er van hem/haar verwacht wordt.
- Beloon bijvoorbeeld goed gedrag en negeer negatief gedrag, Door het postieve gedrag te belonen zal je kind dit vaker vertonen.
- Biedt een helpende hand en begrip aan je kind, Als je ongeduldig wordt dan kan het voor jullie allebei frustrerend worden!
Conclusie
ADHD kan een uitdaging zijn voor kinderen en de familie, maar er zijn behandelingsopties beschikbaar die kunnen helpen bij het beheersen van de kenmerken welke meer rust brengen. Het is belangrijk om de juiste diagnose te krijgen en samen te werken met gekwalificeerde professionals om de beste behandelingsopties te vinden voor het individuele kind.
Veelgestelde vragen
Referenties
- American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. (n.d) Attention Deficit Hyperactivity Disorder.
- American Psychiatric Association (2014) DSM-5. Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (5e Editie). Boom.
- Boer, F., van den hoofdakker, B., Prins, P., Hogeman-Weijers, W., Oud, M., van de Glind, Sinnema, H. (2017) Richtlijn ADHD voor jeugdhulp en jeugdbescherming. Trimbos-insituut
- Centers for Disease Control and Prevention. (n.d.) ADHD.
- Jong, V. (2014). Wat leren de neurowetenschappen ons over ADHD?
- National Institute of Mental Health. (2022) Attention Deficit Hyperactivity Disorder.
